Ο πυρομανής-εμπρηστής.
Του Ανδριανού Γκουρμπάτση,
Υποστράτηγου ε.α. Πυροσβεστικού Σώματος, νομικού.
Οι δράστες εμπρησμών, με κριτήριο την πνευματική (ψυχική) υγεία τους, διακρίνονται* σε: α) ψυχασθενείς εμπρηστές και β) ψυχοπαθητικούς-ψυχανώμαλους εμπρηστές.
Ο πυρομανής αποτελεί ιδιαίτερη και αρκετά ενδιαφέρουσα, τόσο από ψυχολογική όσο και από εγκληματολογική άποψη, κατηγορία των ψυχοπαθητικών-ψυχανώμαλων εμπρηστών. Ετυμολογικά ο όρος "πυρομανία" προέρχεται από το πυρ (= φωτιά) και μανία (= τρέλα).
Η πυρομανία, σύμφωνα 
με ειδικούς επιστήμονες, είναι μια πολύ σπάνια διαταραχή ελέγχου της παρόρμησης, διαταραχή διαγωγής ή διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας, ένα μανιακό επεισόδιο και σύμφωνα με μελέτες στις Η.Π.Α.**, η συχνότητα εμφάνισής της στον πληθυσμό είναι...
μικρότερη από 1%, επηρεάζεται συλλογικά το 9% του πληθυσμού από συμπεριφορές με προβλήματα στον έλεγχο της παρόρμησης, όπως η πυρομανία, τα τυχερά παιχνίδια και οι καταναγκαστικές αγορές, το 90% από αυτούς που διαγνώσθηκαν κλινικά με πυρομανία είναι άντρες, μόνον το 14% των πυρκαγιών προκλήθηκαν από πυρομανείς και άλλους με ψυχική ασθένεια και επίσης εμφανίζεται σε πολύ μικρή ηλικία (ακόμη και 3 ετών) και σπάνια σε ενήλικες.
Η πυρομανία είναι μια σκόπιμη (ηθελημένη), επίμονη και προγραμματισμένη συμπεριφορά πρόκλησης φωτιάς σε περισσότερες από μία περιπτώσεις αλλά χωρίς πραγματικό κίνητρο (υλικό ή άλλο όφελος), κάτι που αντίθετα επιδιώκει ένας άλλος εμπρηστής και αυτό αποτελεί τη βασική διαφορά μεταξύ τους.
Ο πυρομανής αισθάνεται μια παθολογική (ψυχική), ακατανίκητη ώθηση και τάση να βάζει φωτιά γιατί κατέχεται από μια ιδιάζουσα ψυχική υπερένταση, που έχει ως περιεχόμενο το αίσθημα της δυσθυμίας και άγχους, τα οποία αποβάλλονται με την θέα των φλογών, και βάζει φωτιά για την αυτοϊκανοποίηση του. Δρα μόνος του, χωρίς "συνεργάτες"-"συμμέτοχους" και αφού βάλει φωτιά παρατηρεί τις περισσότερες φορές επί τόπου και με πολύ ικανοποίηση το εγκληματικό του έργο και η έντονη συναισθηματική διέγερση, που ένιωθε, πριν βάλει φωτιά, μετατρέπεται σε ένα βαθύ αίσθημα ανακούφισης και χαλάρωσης.
Αν αποχωρήσει μετά την πράξη του, σίγουρα θα επανέλθει στον τόπο της φωτιάς αργότερα, για να δει αυτά που προκάλεσε.΄Εχει επίγνωση του άδικου χαρακτήρα της πράξης του για αυτό και είναι ικανός για τον καταλογισμό της. Δεν επιζητεί με τη φωτιά που βάζει το θάνατο ανθρώπων ή μεγάλες καταστροφές, όμως δεν μπορεί να ελέγξει και τις συνέπειες της πυρκαγιάς που προκαλεί π.χ πυρομανής στην Αυστραλία παραπέμφθηκε να δικασθεί την 14 Φεβρουαρίου 2009 για το θάνατο 21 ανθρώπων στο Τσόρτσιλ(πόλη βόρεια της Μελβούρνης). Στη "φυσιολογική" ζωή του, ο πυρομανής επιδεικνύει υπέρμετρο ενδιαφέρον για οτιδήποτε έχει σχέση με τη φωτιά. Αυτή η ιδιότυπη έλξη του, που απεικονίζεται έντονα στο πρόσωπό του και τα άλλα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του τις περισσότερες φορές δημιουργούν στις ανακριτικές αρχές υποψίες κι έτσι πολύ εύκολα τον αποκαλύπτουν και τον συλλαμβάνουν.
Είναι συνεργάσιμος κατά την ανάκριση.
Συμπτώματα του πυρομανή αποτελούν η κατάθλιψη, σύγκρουση στις διανθρώπινες σχέσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση και μικρή ικανότητα να αντιμετωπίσει το άγχος. Αισθάνεται πριν, δηλαδή κατά το σχεδιασμό της αλλά και κατά τη διάρκεια της πράξης του, έντονη συναισθηματική ένταση ή διέγερση.
Κίνητρα, που έχουν αποκαλυφθεί από μελέτες στις Η.Π.Α, είναι η γοητεία, ικανοποίηση, ανακούφιση, ευχαρίστηση από τη θέα των φλογών καθώς και γενικά από το φαινόμενο της πυρκαγιάς και τα μετ' αυτής συνδεόμενα γεγονότα, όπως η ιαχή σειρήνων πυροσβεστικών οχημάτων, ο πανικός των ανθρώπων που κινδυνεύουν, η συμμετοχή πυροσβεστικών εναερίων μέσων, κ.α. Πολλές φορές παρέχουν εθελοντικά ενεργά βοήθεια στην κατάσβεση της πυρκαγιάς, που προκάλασε ο ίδιος. Μάλιστα κάποιοι από αυτούς προσφέρονται, ως εθελοντές πυροσβέστες. Οι ανήλικοι πυρομανείς, σύμφωνα με κλινικές μελέτες στις Η.Π.Α. βάζουν φωτιά πέραν της ευχαρίστησης και για να προκαλέσουν την προσοχή των γονιών τους, επιθυμία για επανένωση της οικογένειας τους, ως αντίποινα εναντίον ενηλίκων και ως κραυγή βοήθειας.
Αίτια.Δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική έρευνα για την γενετική αιτία της πυρομανίας ειδικά σε νεαρή ηλικία.Έχουν όμως διενεργηθεί πολλές μελέτες, που έχουν ερευνήσει το θέμα. Οι πρώτες μελέτες για τα αίτια της πυρομανίας προέρχονται από τη Φροϋδική ψυχανάλυση. Ο Freud έγραψε ότι " η θερμότητα που εκλύει η φωτιά, προκαλεί την ίδια αίσθηση που συνοδεύει τη σεξουαλική διέγερση, ενώ η μορφή και κίνηση της φλόγας υποβάλλουν την εικόνα ενός φαλλού σε στύση" Η εκδοχή αυτή, που αμφισβητείται από πολλούς σύγχρονους ψυχίατρους, οι οποίοι θεωρούν ανεπαρκή την ψυχαναλυτική απάντηση για τα αίτια της πυρομανίας, βρήκε κάποια επιβεβαίωση σε μελέτη που έγινε σε Αμερικάνικες φυλακές σε κρατούμενους για εμπρησμό. Σύμφωνα με αυτήν το 60% περίπου ήταν άτομα με σοβαρές ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες στις σχέσεις τους με τις γυναίκες. Από προσωπική μου εμπειρία στη Δ.Α.Ε.Ε, άτομα-πυρομανείς, που αποκαλύφθηκαν και οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη κατηγορούμενοι για εμπρησμό δάσους, πράγματι ήταν άτομα με τις ως άνω δυσλειτουργίες στην συμπεριφορά τους. Σύμφωνα με κάποιες άλλες μελέτες η πυρομανία προέρχεται από κάποια ψυχική ή γενετική διαταραχή ή ηθική ανεπάρκεια.
Επειδή η πυρομανία εμφανίζεται σε παιδική ηλικία και τα παιδιά αυτά είναι εν δυνάμει ενήλικοι εμπρηστές, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή να διαγνωσθεί από ειδικούς έγκαιρα για να θεραπευθεί. Το πρώτο βήμα πρέπει να γίνει από τους γονείς.Όμως πρέπει και το κράτος να αναπτύξει με τις κοινωνικές και άλλες κατάλληλες υπηρεσίες του, ιδιαίτερη μέριμνα και κατάλληλα προγράμματα για τα παιδιά και τους γονείς, αν θέλουμε προληπτικά να ακυρώσουμε τη δημιουργία αυριανών εμπρηστών.
---------------------------
* βλ. μελέτη μου " Η ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΡΗΣΜΩΝ" σελ.14-17, αναρτημένη στην παρούσα ιστοσελίδα.
**Διαγνωστικό & Στατιστικό Εγχειρίδιο για Ψυχικές Διαταραχές, 4 έκδοση
