«Το αίμα των μαρτύρων» του Χρήστου Βασιλάκη φέρνει στην επιφάνεια γνωστά και άγνωστα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί για το μαρτυρικό Κομμένο Άρτας από τα χρόνια της φασιστο-ναζιστικής κατοχής της χώρας μας έως τις μέρες μας.

 Σχεδόν 70 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της 16ης Αυγούστου 1943 κατά την οποία 317 ανυποψίαστοι κάτοικοι του Κομμένου Άρτας, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, που ...
έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας και ακόμη δεν βρήκαν δικαίωση. Δεν δικαιώθηκαν γιατί κανένας από τους ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς της αποτρόπαιας πράξης δεν πλήρωσε για τα απάνθρωπα εγκλήματα που διαπράχτηκαν αναίτια σε βάρος αθώων.

Παραμένουν αδικαίωτοι γιατί οι γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις, που δόθηκαν σε άλλα κράτη για άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, δεν έφτασαν ποτέ στο χωριό τους. Και δεν έφτασαν γιατί κάποιοι ελληναράδες σε περασμένα χρόνια έσπευσαν, για ιδιοτελείς λόγους, να παραιτηθούν από το δικαίωμα αυτό που πηγάζει ρητά από το διεθνές δίκαιο.

Δεν δικαιώθηκαν γιατί ακόμη και σήμερα καμία κυβέρνηση, κανένας πρωθυπουργός ή αρμόδιος υπουργός δεν συναίνεσε και δεν συναινεί να αποζημιωθεί το κράτος και οι κάτοικοί του ούτε από τη βλάβη που υπέστησαν από τις δυνάμεις κατοχής, αλλά ούτε και για την επιστροφή του δανείου που με τη δύναμη του επικυρίαρχου δια των όπλων κατακτητή απέσπασε το χιτλερικό καθεστώς από την Τράπεζα της Ελλάδας. Και δεν τιμήθηκαν όσο τους άξιζε απο το ελληνικό κράτος τόσο ηθικά όσο και οικονομικά. Δεν τιμήθηκαν δεόντως ούτε και από την ιστορία μας και τα μαθητικά βιβλία.

Ξεχασμένοι και παραγκωνισμένοι οι επιζήσαντες, χήρες, ορφανά και απόμαχοι της ζωής, αγνοήθηκαν επιδεικτικά από το κράτος προνοίας. Μπορεί βεβαίως το επίσημο κράτος να μην τους τίμησε, τους «τίμησαν» όμως δεόντως οι ηθικοί αυτουργοί του ολοκαυτώματος, Έλληνες πολιτικοί, παραγωντίσκοι, συνεργάτες των χιτλερικών, γερμανοτσολιάδες, χίτες, δωσίλογοι, μελανοχίτωνες, ξεδιάντροποι εγκληματίες παραστεκούμενοι, σαν γύφτικα σκεπάρνια, κατά τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης, σε εκδηλώσεις-φόρο τιμής στα θύματα των κατακτητών.

Για τα τραγικά συμβάντα στο Κομμένο και τα αίτια που οδήγησαν σ΄αυτά, αλλά και τα μετέπειτα διαδραματισθέντα έχουν γραφεί πάρα πολλά και από πολλούς. Σ΄αυτά περιλαμβάνονται μαρτυρίες, κατηγορίες και καταθέσεις από δίκες, αποκαλύψεις και επίσημα έγγραφα που έφερε στην επιφάνεια το πέρασμα του χρόνου. Βεβαίως παραμένουν στο σκοτάδι ή στο ημίφως και πολλά άλλα που ουδείς τόλμησε να αποκαλύψει ή εθίγησαν ακραιφνώς. Και δεν αφορούν μόνο τις δυνάμεις κατοχής αλλά και το ρόλο που έπαιξαν ντόπιοι παράγοντες.

Όλα αυτά που είδαν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας και άλλα που έφερε στην επιφάνεια η πολυετής εξονυχιστική έρευνα του συγγραφέα του πονήματος κ. Χρ. Βασιλάκη, μαρτυρίες και έγγραφα από την Ελλάδα και την αλλοδαπή, κυρίως τη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία, περιγράφονται συγκεντρωτικά και αναλυτικά από τον καλό φιλόλογο, ιστοριοδίφη και άξιο τέκνο του μαρτυρικού χωριού στο πληρέστερο για το θέμα βιβλίο του που έχει κυκλοφορήσει έως τώρα, «Τι αίμα των μαρτύρων-Το Κομμένο στα χρόνια της Κατοχής», που κυκλοφορεί από τις «Εκδόσεις Γρηγόρης».

Ένα βιβλίο-κατάθεση ψυχής και δεκαπενταετούς επισταμένης έρευνας, που περιέχει, εκτός από τα δικά του επικολυρικά κείμενα, όλες τις πηγές και τους δημιουργούς που έσκυψαν άλλοι με πόνο και άλλη με περισσή αγάπη πάνω από τα γεγονότα κι έγραψαν γι΄αυτά επικά και λυρικά κείμενα, δημοτικά τραγούδια, μυθιστορήματα, διηγήματα, αφηγήματα και μαρτυρίες.

Το περίφημο ιστοριογράφημα «δένεται» με μεγάλα αποσπάσματα κειμένων που κατέθεσαν σε επιτυχημένες εκδόσεις τέκνα του Κομμένου που έζησαν τα τραγικά γεγονότα και επέζησαν για να τα καταμαρτυρήσουν και να τα καταγράψουν σημαντικοί ιστορικοί, ιστοριογάφοι, συγγραφείς και ποιητές.
Μεταξύ αυτών οι Στ. Παππάς, Γ. Δάλλας, Δ. Βλαχοπάνος, Ελπ. Ιντζέμπελης, Ευάγ. Κολιοκώτσης, Β. Κραψίτης, Κ. Μπαλάφας, Χρ. Γιανναράς, Γ. Σεφέρης, Γ. Μερακλής, Μ. Γλέζος, Μαρκ Μαζάουερ, Χέρμαν Φρανκ Μέγιερ, Χάμεν Φλάισερ και πολλοί άλλοι ημεδαποί και αλλοδαποί.

Η παράθεση όλων αυτών των πηγών και των εκτενών αποσπασμάτων στολίζουν το βιβλίο και αποδεικνύουν πως πρόκειται για μια σπουδαία δουλειά, ένα πόνημα-παρακαταθήκη στην ιστοριογραφία του μαρτυρικού Κομμένου και των πολύπαθων κατοίκων του που υπέστησαν τα πάνδεινα, αγνοήθηκαν από τους πάντες, ακόμη και από τους συμπατριώτες τους Αρτινούς, τις ελληνικές αρχές του τόπου κατά τα μαρτυρικά χρόνια, από θεοσεβούμενους αξιωματούχους και απλούς πολίτες. Και που βέβαια εξακολουθούν εξόφθαλμα να αγνοούνται από την κεντρική διοίκηση.

Το καλό βιβλίο επιμελήθηκε ο καταξιωμένος δημοσιογράφος, φιλόλογος, θεολόγος και λαογράφος, εξαίρετος συμπατριώτης Βασίλης Μαλισιόβας.
Καλοτάξιδο.