Του Άρη Χατζηστεφάνου.
«Σχεδόν τριακόσιες αθώες ζωές χάθηκαν –άνδρες, γυναίκες, παιδιά και βρέφη-, άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με την Ουκρανία. Ο θάνατός τους προκαλεί οργή που είναι δύσκολο να περιγραφεί με λόγια».

Ο Πρόεδρος Ομπάμα έδειχνε πραγματικά συντετριμμένος και ιδιαιτέρως οργισμένος όταν τα περισσότερα δυτικά μέσα ενημέρωσης προσπαθούσαν να αποδώσουν στη Ρωσία, και προσωπικά στον Πρόεδρο Πούτιν, την κατάρριψη του ...
αεροσκάφους των μαλαισιανών αερογραμμών πάνω από την Ουκρανία.

Όλο αυτό θα μπορούσε να είναι μία ειλικρινής και ανθρώπινη αντίδραση, εάν λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα ο ίδιος άνθρωπος δεν καλούνται να σχολιάσει και τις εκατόμβες των αμάχων που δολοφονούσε το κράτος του Ισραήλ στα κατεχόμενα και αποκλεισμένα Παλαιστινιακά εδάφη.
 Όταν ο αριθμός των νεκρών Παλαιστινίων ήταν πλέον διπλάσιος από αυτόν των επιβατών του αεροσκάφους, ο Ομπάμα εμφανίστηκε και πάλι σε εθνικό δίκτυο, αλλά το μόνο που βρήκε να πει ήταν ότι «ο πόλεμος είναι πάντα σκληρός, αλλά οι ΗΠΑ στηρίζουν το δικαίωμα του Ισραήλ να κάνει όσα κάνει»…

Τα θύματα του αεροσκάφους, για τα οποία τότε υπήρχαν μόνο ενδείξεις ότι σκοτώθηκαν από όπλα ρωσικής κατασκευής, μονοπωλούσαν για μέρες τον τηλεοπτικό χρόνο στις ΗΠΑ, ενώ οι νεκροί Παλαιστίνιοι, που σκοτώθηκαν από αμερικανικό οπλισμό, μόλις και μετά βίας κέρδισαν μερικά δευτερόλεπτα δημοσιότητας. Στην καλύτερη περίπτωση, ήταν ένας ακόμη αριθμός ανάμεσα στις προσωπικές ιστορίες των περίπου τριάντα Ισραηλινών που είχαν σκοτωθεί το ίδιο διάστημα.

Η αμερικανική «τιμή»
Η σημασία και, κατ’ επέκταση, ο τηλεοπτικός χρόνος που δόθηκε στη Δύση στα θύματα της μοιραίας πτήσης και τους εκτελεσθέντες κατοίκους της Γάζας συνδέεται προφανώς με συγκεκριμένα γεωπολιτικά συμφέροντα και την πολιτική του Λευκού Οίκου απέναντι στη Μόσχα και το Τελ Αβίβ αντίστοιχα.

Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις που η «κοστολόγηση» της ανθρώπινης ζωής γίνεται σχεδόν αυτόματα από το ίδιο το οικονομικό σύστημα. Λέγεται ότι η απόδοση μίας συγκεκριμένης χρηματικής τιμής σε κάθε άνθρωπο απασχολεί τη διεθνή νομολογία από το 1893, όταν μία άμαξα παρέσυρε και σκότωσε ένα κοριτσάκι στη Νέα Υόρκη.
 Όπως ανέφεραν τότε στο πρωτοσέλιδό τους οι New York Times, ο πατέρας του κοριτσιού πήγε μεν τον αμαξά στα δικαστήρια, κατηγορώντας τον δε για… διαφυγόντα κέρδη.
Στις συνθήκες πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στις ΗΠΑ, το επτάχρονο παιδί ήταν υποχρεωμένο να δουλεύει και οι δικαστές, δεδομένου ότι την ώρα του δυστυχήματος περπατούσε προς τη δουλειά του, έκριναν ότι ο πατέρας του έχασε ένα «μέσο βιοπορισμού» και αποφάσισαν να αποζημιωθεί με 1.000 δολάρια.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες η κοστολόγηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής ανάγεται σε επιστήμη ήδη από τον 19ο αιώνα. Και από την επιστήμη αυτή υπολογίζονται, λόγου χάρη, σήμερα οι ασφάλειες ζωής. Πριν από μερικά χρόνια η αξία ενός αμερικανού πολιτική υπολογιζόταν στα 7,8 εκατ. Δολάρια –αν και οι Δημοκρατικοί συνήθιζαν να σχολιάζουν χαιρέκακα ότι επί προεδρίας Μπους η συγκεκριμένη «τιμή» έπεσε στα 6,9 εκατομμύρια.

Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η «τιμολόγηση» ενός ανθρώπου μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη λήψη αποφάσεων όταν βρίσκονται σε κίνδυνο μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και υπάρχουν περιορισμένα μέσα για τη διάσωση τους.

Εάν, παραδείγματος χάρη, ένας ασθενής πάσχει από ιάσιμη ασθένεια, αλλά η θεραπεία κοστίζει εκατομμύρια ευρώ, οι γιατροί ή ένας υπουργός Υγείας καλείται να αποφασίσει εάν αξίζει να σώσει τον συγκεκριμένο ασθενή ή να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να σώσει δεκάδες ή και εκατοντάδες άλλους πάσχοντες. Υπό αυτή την έννοια, κάθε ανθρώπινη ζωή δεν είναι ανεκτίμητη, αλλά έχει μία σχετική τιμή, η οποία καθορίζεται με κριτήριο τις δυνατότητες και τα μέσα που έχουμε για να τη σώσουμε.

Οι «ασύμφοροι»
Η ίδια λογική όμως, εντασσόμενη στη λειτουργία του σημερινού οικονομικού συστήματος, έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ορισμένες από τις πιο σκοτεινές στιγμές της Ιστορίας της. Όπως εξηγούσε στο ντοκιμαντέρ «Φασισμός ΑΕ» ο καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης, η ίδια η έννοια της ευγονικής δημιουργήθηκε στη Σουηδία, σε μία προσπάθεια ελέγχου του κόστους του συστήματος Υγείας.

Κάθε ανθρώπινη ζωή έπρεπε και πάλι να κοστολογηθεί, με αποτέλεσμα ορισμένοι χρόνια ασθενείς ή άνθρωποι που αντιμετώπιζαν διανοητικά προβλήματα να θεωρούνται «ασύμφοροι» για το σύστημα και να εγκαταλείπονται στην τύχη τους. Αυτό, λοιπόν, που ξεκίνησε σαν μία τεχνοκρατική προσέγγιση για την εξυγίανση του συστήματος Υγείας σε λίγα χρόνια χρησιμοποιούνταν από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας, για τη θανάτωση χιλιάδων «ασύμφορων» ανθρώπων.

Τα προβλήματα, ως εκ τούτου, που ξεκινούν από τον καθορισμό μίας χρηματικής αξίας, σε κάθε άτομο παίρνουν τρομακτικές διαστάσεις όταν η τιμή αυτή αρχίζει να διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο με πολιτικά, εθνικά, φυλετικά ή απλώς ταξικά κριτήρια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από μερικά χρόνια η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε να πληρώσεις τους συγγενείς αμάχων στο Ιράκ που εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τα αμερικανικά στρατεύματα κατοχής περίπου 2.000 δολάρια το «κεφάλι»!

Την ίδια χρονική περίοδο δικαστήριο στις ΗΠΑ εκτιμούσε την αξία κάθε θύματος της 11ης Σεπτεμβρίου στα 1,8 εκατ. δολάρια!

Με βάση την οικονομική λογική των αμερικανικών δικαστηρίων, δηλαδή, ένας αμερικανός σε τρέχουσες τιμές αξίζει όσο εννιακόσιοι Ιρακινοί…

Περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 450
Ας μιλήσουμε επιτέλους.